Carcan Ayam Bali dalam Lontar Pengayam-ayam Tajen
|
berdasarkan Lontar Pengayam-ayam, berikut ini nama-nama ayam
yang memiliki pengaruh kuat dalam arena aduan Sabung Ayam Tajen di Bali,
diantaranya:
- Ayam Ratun Sa kuning : Sakuning jambul bangkarna saha gondala
dimpil aneh
- Ayam Sa kedas matania putih
- Ayam Suarga Gumawe Ayu : Sekedas jambul bangkarna
dimpil karo
- Ayam Se kedas mata selem
- Ayam Se kedas sandeh tegil pemanggahan
- Ayam Penjor Petung : Serawah kuning bulun ikutnia selem
akatih bulun lanangne
- Ayam Se jagat Mata : Serawah kuning rerajah sesoring
tegil
- Ayam
Biying Kidang Mengi : Biying nyelem jambul kupingne lan telapakan batisne,
kukunia putih
- Ayam Biying Tampak Demi : Biying nyelem jambul bang
karna telapakan batis kuning, kuku linjong kuning
- Ayam Gagak Sadeng Mungguing Setra : Biying selem polos
bangkarna tegil pemanggangan
- Ayam Biying Behe-Behe : Biying selem jambul sangkur
bangkarna dimpil karo kuku linjong putih, janggar jegjeg tur lumbang
- Ayam Ratun Biying : Biying kuning jambul bangkarna
dimpil karo
- Ayam Biying kuning sangkur bangkarna jambul dimpil lima
- Ayam Patra Anglungsir : Biying selem lekong jambul
bangkarna dimpil aneh, telapakan batis kuning
- Ayam Segara Muncar : Ijo kunig jambul ikutne sembur
- Ayam Kala Cakra : Ijo selem jambul bangkarna dimpil
karo kuku linjong lan telapakan batis kuning
- Ayam Ijo selem polos bangkarna
- Ayam Sandang Lawe : Ijo biru wok sangkur jangut putih
bangkarna dimpil aneh
- ayam Saludra : Ijo bang batis putih tegil pelet
- Ijo Kedas Tegil Serit
- Ayam Jaka Tua : Ijo selem sangkur jambul bangkarna
dimpil karo kuku lan telapakan batisne putih
- Ayam ijo kedas koping putih ring sisi/tepine
- Ayam Kelau Batur : Kelau biru barak, batis putih,
paruhnia kuning serit barak
- Ayam kelau sangkur polos bangkarna dimpil aneh
- Ayam ameng-ameng Bhatari Durga : Kelau alab jambul
bangkarana dimpil karo
- Ayam buaya ngangsar : Kelau selem sangkur telapakan
batisne kuning, titik batisne gede-gede
- Ayam paksi raja : Kelau alab matane selem
- Ayam wangkas kuning mata linglang
- Ayam wangkas kalu kali : Wangkas kuning mesisip bulu
dibangkiangne 3 katih
- Ayam ratun wangkas : Wangkas kuning jambul bangkarna
dimpil aneh
- Ayam rare meleng : Wangkas kuning batis barak paruh
kuning mulus
- Ayam wangkas kedas polos bangkarna gegada kiwa
- Ayam wangkas dewa ayu : Wangkas kedas wok jambul
bangkarna
- Ayam buik bintek : Buik kedas jambul bangkarna
- Ayam druwe sedan semaya : Buik kuning bulu barak polos
bangkarna dimpil aneh (penjaga rumah)
- Ayam buik upas : Buik bangkarna rerajah seliwah
- Ayam buik cetik : Buik bangkarna itik-itikne selem
- Ayam brumbun dapur (pawon) : Brumbun kedas lan paruhne
putih mulus
- Ayam brumbun batis putih mulus paruh biru
- Ayam druwe merajapati : Brumbun kuning batis barak
paruh kuning kedas
- Ayam bima ngagem gada : Brumbun kuning polos dimpil
aneh
- Ayam brumbun kuning polos godeng gerupa dimpil karo
- Ayam brumbun selem sangkur jambul bangkarna dimpil karo
(sanget pengaruhne)
CARCAN
AYAM UTTAMA
- AYAM KEBO BAWA : sekuning sangkur wok jambul sandeh
bangkarna godeg gerupa, dimpil karo paruh bengot/bengor
- AYAM TURUNAN SAGHYANG LICIN : Ayam matane sekadi matan
kambing
- AYAM TAN MEBULU KOPING, SEKADI KOPING LASAN
- AYAM GUDING SUARA : Suarane ngengkuk 2-3 daweg
mekeruyuk tur tetep
- AYAM KRUYUKNE BAWAK LAN MEGEREM SUARANE
- AYAM SEJAGAT MATA : Serawah kedas lan paruhnia medaging
jambul
- AYAM BRUMBUN SELEM MATA PUTIH SANGET PENGARUHNE, TAN
DADI LAWANANG SEKEDAS
- AYAM PELUNG (ALAB) PARUH KUNING BANGKARNA-MEPENGARUH
PISAN
- AYAM GADING WONG-pengaruh pisan (Ayam sane lidah ipune
tapak)
Lontar Berdasarkan Penemuan saungan
Penemuan saungan | ||
Jaya / Menang | Mati / kalah | |
1 | Ijo mabungut kuning gedenan,jaya | salwiring kuning mati |
2 | Brumbun kuning patuknya asawang bang,jaya | Biing kuning mati |
3 | Brumbun cemeng,jaya | Biing Cemeng Mati |
4 | Wangkas putih,Jaya | Ijo gadang mati |
5 | Wangkas kuning,jaya | Buwik kuning mati |
6 | Buwik putih,jaya | Wangkas biru mati |
7 | Klawu suku dara,jaya | Srawah gadang,Biing kuning,Brumbun mati |
8 | ijo bang jambul gedembrang,jaya | Biing cemeng,Ijo cemeng,Klawu cemeng,mati |
9 | Ijo bang putih bangkarna,jaya | Biing biru mati |
10 | Biing biru jambul bangkarna tlapakan putih,jaya | Buwik putih mati |
11 | klawu gadang bangkarna,jaya | Buwik kuning mati |
12 | Biing cemeng sangkur udang dimpil karo,jaya | Biing cemeng polos mati |
13 | Sa kuning,jaya | Srawah kuning,Buwik kuning mati |
URIPING SATA (AYAM) RIKALANING NGADU | ||
MANUT URIPING ASTAWARA | ||
1 | Nuju sri,Klawu urip | Srawah mati |
2 | Nuju indra,wangkas urip | Biing kuning mati |
3 | Nuju guru, Sa urip | Buwik mati |
4 | Nuju yama,Brumbun urip | Wilis mati |
5 | Nuju Ludra,Srawah urip | Klawu mati |
6 | Nuju brahma,Biing urip | Wangkas mati |
7 | Nuju kala,buwik urip | Sa mati |
8 | Nuju uma,wilis urip | Brumbun mati |
Lontar Tajen Pengayam-ayaman Sadwara
- Tungleh ; Biying sangkur, ijo kuning jaya.
wangkas kedas , biying ikuhan talu
- Aryang ; Serawah kuning jaya . buik
talu
- Urukung ; Suku biru bang karna jaya. Ijo
alab, Buik kedas talu
- Paniron ; Ijo kedas jaya. Biying kuning,
wangkas kuning talu
- Was ; Wangkas kedas jaya. Buik kedas
,biying kedas talu
- Maulu ; Jambul jaya. Sangkur talu
Pengayam-Ayam
berdasarkan Hari melaksanakan Tajen
COME UMANIS
Ngajanang sareng ngelodang,… leban
ayam saking kauh
Raje : Sekuning papak Bangkarna
Jaye : ijo kedas, wangkas, Biying
Kuning pellet, Mate selem bangkarna
Kaon : brumbun kedas mate putih,
klawu mate putih, biying kuning mate putih
COME PAHING
Ngalerang sareng ngelodang leb ayam
kelod sareng kauh
Raje : Ijo biru bangkarne
Jaye : Biying,Wangkas,sekuning
bangkarna
Kaon : Buik polos kuping putih,
klawu, brumbun, Serawah kedas polos
COME PON
Ngajanang sareng Ngelodang leb ayam
saking kauh
Raje : Ijo kedas mate putih, Ijo
biru mate putih
Jaye : Biying, Wangkas, Brumbun,
Buik, Klawu biru, Klawu kedas mate putih
Kaon : Serawah kuning bangkarne mate
bang
COME WAGE
Ngajanang sareng kangin leb ayam
saking kelod
Raje : Ijo biru mate selem bangkarna
Jaye : Klawu, Serawah kedas mate
bang
Kaon : Biying papak mate putih,
Wangkas, Brumbun, Buik papak mate putih
COME KLIWON
Ngelodang Sareng kangin leb yam
saking kaje
Raje : Sepapak Jambul bangkarna
Jaye : Klawu, ijo, Brumbun
Kaon : Serawah Polos, Sekuning mate
putih, Buik, Wangkas, Biying kuping putih
ANGGARA UMANIS
Ngajanang Sareng kelod leb ayam
saking Kaje
Raje : Sekedas
Jaye : Buik, Klawu, Brumbun Kedas,
Brumbun biru polos mate putih
Kaon : Serawah Biru mate bang,
Wangkas, Biying biru mate bang, Biying biru maye selem
ANGGARA PAHING
Nganginang sareng kelod leb ayam
saking kelod kauh
Raje : Serawah biru mate selem
kuping putih
Jaye : Ijo, brumbun, biying mate
selem, sa kuning
Kaon : Sekedas, Wangkas, Buik,
klawu, Brumbun apit mate putih
ANGGARA PON
Nganginang sareng kauh leb ayam
saking kauh
Raje : Wangkas biru bangkarne,buik
kedas mate putih
Jaye : Brumbun Kedas, serawah mate
kuning, ijo kedas
Kaon : Biying biru mate selem,
Biying kuning mate selem, serawah Kuning dimpil mate selem
ANGGARA WAGE
Ngajanang sareng kelod, leb ayam
saking kaje
Raje : Wangkas biru bangkarne mate
selem
Jaye : Brumbun, klawu kuning
bangkarne mate selem
Kaon : Sekedas mate putih, Sekuning
mate putih, Serawah, Buik, Ijo poleng mate putih
ANGGARA KLIWON
Nganginang sareng Kelod , leb ayam
saking Kaje
Raje : Serawah Kuning kuping putih,
Serawah biru kuping putih
Kaon ; Brumbun , Wangkas , Brumbun
Kedas
BUDA UMANIS
Ngajanang sareng Kelod, leb ayam
saking kangin
Raje : Serawah biru mate bang
Jaye : Ijo, Buik polos mate bang,
Wangkas
Kaon : Klawu kuning mate putih,
Papak, Serawah, Biying, Brumbun kuning mate kuning, Ijo Mate Kuning
BUDA PAHING
Ngajanang Sareng Kauh, leb ayam
saking Kangin
Raje : Biying kuning , Brumbun biru
Papak mate bang
Jaye : Klawu , Ijo , Buik Kedas
dimpil mate bang
Kaon : Wangkas Kuning sangkur mate
selem kuping putih , biying , Serawah sangkur kuning mate putih
BUDA PON
Ngajanang sareng kauh, Leb ayam
saking Kelod
Raje : Biying Kuning polos mate
putih bangkarne
Jaye : wangkas, Brumbun, Sekuning
polos mate putih
Kaon : Klawu biru, klawu kedas,
serawah Papak Mate selem, Ijo biru, Ijo kedas, Buik, serawah Biru
BUDA WAGE,
Ngelodang sareng Kauh, leb ayam
saking kelod sareng kangin
Raje : Ijo biru polos, Brumbun biru
mate kuning
Jaye : Wangkas kedas mate kuning
Kaon : Klawu kuning, Buik kuning
papak jambul, Brumbun kuning
BUDA KLIWON
Nganginang sareng kauh, leb ayam
saking Kelod
Raje : buik Kuning
Jaye : Serawah kedas, Serawah Jambul
Kaon : Brumbun, Klawu, Ijo kedas
jambul bangkarne
WRESPATI UMANIS
Nganginang sareng ngelodang, leb
ayam saking Kauh sareng kelod
Raje : Sekedas bangkarna
Kaon : Biying Kuning kuping putih
WRESPATI PAHING,
Nganginang sareng Kauh, leb ayam
saking kelod
Raje ; Brumbun apit kuping putih,
Sekedas pellet lekong kuping putih, Serawah kuning
Jaye : Serawah kuning bangkarne,
Wangkas, Biying kuning bangkarne
WRESPATI PON,
Nganginang sareng Kauh, leb ayam
saking Kelod
Raje : Biying Kuning mate kuning
Jaye : Wangkas, Serawah kedas, Ijo
kuning mate kuning, Papak Ireng
Kaon : Brumbun, ijo Biru mate selem,
Buik, Biying biru, Papak kedas mate bang
WRESPATI WAGE,
Kaje sareng kangin, leb ayam saking
Kelod
Raje : Serawah kedas jambul, Serawah
kuning jambul
Jaye : Klawu, Buik kedas jambul
Kaon : Ijo, biying biru, Wangkas,
brumbun biru
WRESPATI KLIWON,
Ngelodang sareng Nganginang, leb
ayam saking Kauh sareng Kelod
Raje : Ijo biru
Jaye : Serawah, Buik, Biying biru
Kaon : Serawah kedas, Kalwu, Brumbun
kedas, Wangkas kedas
SUKRA UMANIS
Kaje sareng kauh , leb ayam saking
kaje sareng kauh
Raje ; Buik kuning papak Godeg
Jaye ; Sekedas, Ijo bangkarne
Kaon ; Klawu biru
SUKRA PAHING,
Ngajanang sareng Kauh, leb ayam
saking Kaje
Raje ; Sekedas papak mate bang
Jaye ; Buik, Serawah, Biying Kuning,
Biying kedas mate bang
Kaon ; Brumbun biru mate putih,
Wangkas kedas, klawu polos, Ijo biru polos mate putih
SUKRA PON,
Ngelodang sareng kauh, leb ayam
saking kangin lan Kaje
Raje ; buik kuning papak mate putih
Jaye ; Brumbun, klawu kuning mate
kuning, Wangkas papak
Kaon ; Brumbun Apit, Ijo Cemeng
polos mate selem
SUKRA WAGE,
Ngelodang sareng Kauh, leb ayam
saking Kangin sareng Kaje
Raje ; Ijo biru, Serawah bang karne
mate selem
Jaye ; Buik, Klawu kedas
Kaon ; Wangkas, biying kuping putih,
Biying brumbun, Serawah kuping putih
SUKRA KLIWON ,
Nganginang sareng Kauh, leb ayam
saking Kangin sareng Kaje
Raje ; Ijo biru jambul mate selem
kuping putih
Kaon ; sekedas mate bang, Serawah,
Wangkas, brumbun kedas dimpil pellet mate kuning
SANISCARE UMANIS,
Ngelodang sareng kauh, leb ayam
saking Kaje
Raje ; Serawah susuk pellet
Kaon ; sekedas, Biying biru Wangkas
SANISCARE PAHING,
Kaje Sareng Kelod, leb ayam saking
kelod kauh
Raje ; Biying Cemeng Sangkur
Jaye ; Brumbun, Ijo, Buik sangkur
Kaon ; Sekedas, Serawah, Wangkas,
Klawu
SANISCARE PON,
Ngelodang sareng Kangin, leb ayam
saking Kaje
Raje ; Serawah biru bangkarne mate
selem
Jaye : Sekedas, Wangkas, Biying biru
mate putih
Kaon ; Buik sangkur mate bang kuping
putih, Ijo, Brumbun, Papak Gagade mate bang
SANISCARE WAGE,
Ngajanang sareng Kangin, leb ayam
saking Kelod Kauh
Raje ; Ijo biru lekong sandeh
bangkarne mate selem
Jaye ; Buik, Klawu, sekedas lekong
Kaon ; Wangkas kuning kuping putih,
Biying , Brumbun, Serawah papak kuning kuping putih
SANISCARE KLIWON,
Ngelodang sareng Kangin, leb ayam
saking Kaje
Raje ; Ijo biru bangkarne
Jaye ; Serawah, ijo, Sekedas bang
karne
Kaon ; Klawu kuning, Biying wangkas,
Brumbun
REDITE UMANIS,
Ngajanang sareng kangin , leb ayam
saking Kangin
Raje ; Brumbun Kuning kuping putih
Jaye ; Serawah kedas jambul
bangkarne
Kaon ; Buik, Klawu, Ijo kedas jambul
bang karne
REDITE PAHING,
Nganginang sareng Kauh, leb ayam
saking Kelod
Raje ; serawah kuning mate putih,
Buik Kedas
Jaye ; Ijo, Biying mate Kuning
Kaon ; sekedas, Wangkas biru mate
selem bang karne
REDITE PON,
Nganginang sareng kauh, leb ayam
saking kelod
Raje ; Seluiring Brumbun
Jaye ; Ijo, Serawah, Sebiru kuping
putih
Kaon ; Sekedas, Biying, Wangkas,
Klawu kuning, Papak bangkarne
REDITE WAGE,
Nganginang sareng kauh, leb ayam
saking Kelod
Raje ; Sekedas
Kaon : Buik, Serawah, Klawu, Biying
polos mate putih, klawu kedas mate putih
REDITE KLIWON,
Ngauhang sareng kaje, leb ayam
saking Kelod
Raje ; Klawu selem, Biying selem,
Ijo bangkarne
Jaye ; Biying suku dare, ijo poleng,
Klawu bangkarne
Kaon ; Sekedas, Brumbun kedas,
Biying kedas, Klawu kedas, Ijo kedas
Pakeling
TAJEN!
apabila para pembaca memiliki ayam
aduan yang sudah pernah menang dalam aduan Tajen, agar tidak mengadu-nya
kembali pada hari Redite Umanis,
apabila saat aduan adalah
"Pasah ketemu Tungleh" (pasah tungleh), ini adalah dina
pengayam-ayaman paling baik balikang / badingang
apabila berangkat ke arena Tajen,
kurungan ayam dilarang dipindah dari posisi saat mengambil ayam aduan, dan juga
dilarang menerima sapaan apalagi menjawab sapaan teman/orang lain.
Kejayaan
Ayam Aduan Berdasarkan Primbon Dina (hari)
Percaya atau tidak, bahwa trnyata
ayam aduan memiliki keberuntungan(menangan) dikalangan(arena pertandingan)
apabila ayam tersebut turun di arena pertandingan dengan hari yang tepat
menurut primbon warna kaki ayam tersebut.
Warna Kaki Ayam Aduan Tajen
- Kuning = 9
- Hitam = 5
- Putih = 7
- Hitam rajah = 5
- Hijau = 5
Hari Aduan Tajen (SAPTA WARA)
- Jumat = 6
- Sabtu = 9
- Minggu = 5
- Senin = 4
- Selasa = 3
- Rabu = 7
- Kamis = 8
Hari aduan Tajen (PANCA WARA)
- Umanis (legi) = 5
- Paing = 9
- Pon = 7
- Wage = 4
- Kliwon = 8
Contoh:
Apabila kita mempunyai ayam warna
putih,maka ngadua ayam tersebut sebaiknya pada hari rabu pon atau minggu
pahing, dengan asumsi bahwa pada hari rabu yang nilainya 7 dan pon nilainya 7
dan warna kaki ayam putih nilainya 7,kalau kita jumlahkan nilai diantara
ketiganya itu adalah 21, asumsi bahwa kita menang itu adalah jumlah nilai
apabila dibagi 3 mnghasilkan bilangan biasa yang tidak ada koma (misal 7,2 atau
7,1) karena jumlah 21 bila dibagi 3 menghasilkan angka 7 (tidak ada koma)
berarti pada hari rabu pon itu menang adalah ayam yang mempunyai sisik kaki
putih yang penting penjumlahan dari ketiga aspek tersebut.
Arah melepaskan Ayam Aduan Tajen
- Timur = 1
- Selatan = 2
- Barat = 3
- Utara = 4
Kalau untuk menentukan dari arah
mana kita melepas ayam aduan,hitungannya sama dengan penjumlahan dengan yang di
atas. Apabila kita mempunyai kaki ayam putih dan kita adu pada saat hari rabu
pon, hitungannya dumulai dari arah timur.
Untuk nilai 21 adalah melepas dari
timur, mengapa?
Untuk nilai Arah:
- = timur
- = selatan
- =barat
- =utara
Nanti kalau diteruskan angka 21 (
jumlah dari tiga aspek di atas) nanti akan ketemu pada arah timur jadi kalau
melepas ayam harus dari sebelah timur menghadap ke barat.
Maksudnya disini adalah:
jumlah nilai warna kaki (ayam) +
nilai hari (sapta wara)+ nilai hari(panca wara) dibagi 4,
jika jumlah bilangan biasa (tanpa
koma) berarti nilai arahnya:
- 4/0 arah utara,
- sisa 3 arah barat,
- sisa 2 arah selatan,
- sisa 1 arah timur.
Warna Dominan Pakian untuk Bebotoh
Tajen
- Pahing = merah
- Legi (umanis) = putih
- Pon = kuning
- Wage = hitam
- Kliwon = warna-warni
Posisi Melihat Aduan di Area Tejen
untuk Bebotoh
- Legi (umanis), melihat ayam aduan dari sisi timur arena
tajen
- Paing, melihat ayam aduan dari
sisi selatan arena tajen
- Pon, melihat ayam aduan dari sisi barat arena
tajen
- Wage, melihat ayam aduan dari
sisi utara arena tajen
- kliwon, melihat ayam aduan dari sisi pojok barat
dan selatan arena tajen